Jean-Paul Sartre (1905-1980) là một trong những triết gia quan trọng nhất của thế kỷ 20, người tiên phong trong chủ nghĩa hiện sinh và có ảnh hưởng sâu rộng đến triết học, văn học và chính trị. Ông được biết đến với những quan điểm về tự do, trách nhiệm cá nhân và bản chất con người trong một thế giới phi lý.
Cuộc đời và Tác phẩm
Sartre sinh tại Pháp và theo học triết học tại École Normale Supérieure. Trong Chiến tranh Thế giới thứ hai, ông bị bắt làm tù binh nhưng sau đó được thả, và từ đó ông tích cực tham gia vào đời sống trí thức và chính trị.
Một số tác phẩm nổi bật của Sartre gồm:
- Being and Nothingness (1943) – Công trình triết học quan trọng nhất của Sartre, trong đó ông phát triển khái niệm về “hiện hữu-tự thân” và “hiện hữu-vị tha”.
- Existentialism is a Humanism (1946) – Một bài giảng nổi tiếng giúp định hình chủ nghĩa hiện sinh, nhấn mạnh rằng “con người bị kết án phải tự do”.
- No Exit (1944) – Một vở kịch nổi tiếng với câu nói “Địa ngục chính là những người khác”.
- Nausea (1938) – Tiểu thuyết hiện sinh tiêu biểu mô tả sự phi lý của tồn tại.
Những Ý Tưởng Chính
1. Chủ Nghĩa Hiện Sinh
Sartre tin rằng không có bản chất cố định của con người trước khi họ hành động. Thay vào đó, “tồn tại có trước bản chất” (existence precedes essence), nghĩa là con người phải tự tạo ra ý nghĩa cho cuộc sống của mình thông qua hành động.
2. Tự Do và Trách Nhiệm
Sartre nhấn mạnh rằng con người hoàn toàn tự do và chịu trách nhiệm về mọi lựa chọn của mình. Ông bác bỏ mọi định mệnh hay sự áp đặt từ bên ngoài, và khẳng định rằng mỗi cá nhân phải tự quyết định cuộc sống của mình.
3. Tha Nhân và Vấn Đề Tha Hóa
Trong No Exit, Sartre cho rằng con người không thể thoát khỏi sự đánh giá của người khác, và điều này có thể dẫn đến sự tha hóa và mất tự do cá nhân.
4. Cam Kết Chính Trị
Sartre không chỉ là một nhà triết học mà còn là một nhà hoạt động chính trị. Ông ủng hộ chủ nghĩa Marx nhưng cũng phê phán những hạn chế của nó. Ông tham gia vào các phong trào chống thực dân và tích cực lên tiếng về các vấn đề xã hội.
Ảnh Hưởng và Di Sản
Tư tưởng của Sartre đã ảnh hưởng sâu sắc đến triết học, văn học và chính trị. Ông là người bạn đời của triết gia Simone de Beauvoir, người có đóng góp quan trọng cho phong trào nữ quyền. Dù từ chối giải Nobel Văn học năm 1964, Sartre vẫn được coi là một trong những nhà tư tưởng vĩ đ